Kara pieniężna za utrudnianie kontaktów z dzieckiem

D

oświadczenie życiowe uczy, że rodzice często naruszają uregulowane kontakty ze wspólnym małoletnim dzieckiem. Utrudnianie kontaktów z dzieckiem lub ich zaniedbywanie ma więc miejsce mimo ustalenia tych kontaktów w orzeczeniu sądowym (lub mocą ugody). Nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego z 2011 r. wprowadzono dwa skuteczne narzędzia służące dyscyplinowaniu rodziców w postaci zagrożenia nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy na rzecz drugiego z rodziców. Zgodnie z treścią art. 598 ze znaczkiem ¹⁵ k.p.c., dzieje się tak, gdy:

• rodzic wiodący (przy którym znajduje się dziecko) nie wykonuje lub niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem;




• rodzic uprawniony do kontaktu (obowiązany), albo osoba, której tego kontaktu zakazano narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem.

Przesłanki zagrożenia karą pieniężną, czyli utrudnianie kontaktów z dzieckiem lub ich niewykonywanie.

Na wstępie podkreślić należy, że zgodnie z art. 113 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie „krio”) rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Art. 113 ze znaczkiem ¹ § 1 krio stanowi, że jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Bez względu na to, czy źródłem obowiązku jest orzeczenie sądu, czy też ugoda między rodzicami, ustalenie kontaktów z dzieckiem najczęściej obejmuje częstotliwość spotkań (określone konkretnych dni, pór dnia, wakacji, ferii itp.) sposób kontaktu (np. spotkanie, ustalenie spotkań bez obecności lub w obecności danej osoby, umożliwienie rozmowy telefonicznej itp.) miejsca spotkań (np. miejsce zamieszkania małoletniego lub rodzica uprawnionego), inne obowiązki (np. odebranie dziecka ze szkoły, pomoc w odrabianiu lekcji, odwiezienie dziecka do domu itp.).

Przykładowe postanowienie sądu rodzinnego w przedmiocie ustalenia kontaktów może więc wyglądać w sposób następujący:

– w każdą środę tygodnia od g. 15:00-20:00;

– w każdy pierwszy i trzeci weekend miesiąca od soboty g. 9:00 do niedzieli g. 19:00;

– w okresie ferii – jeden tydzień;

– w okresie wakacji – 2 tygodnie;

– w okresie Świąt Bożego Narodzenia – w latach parzystych pierwszy dzień świąt; w latach nieparzystych drugi dzień świąt – od g. 10:00 do g. 20:00;

– w okresie Świąt Wielkanocnych – w latach parzystych pierwszy dzień świąt; w latach nieparzystych drugi dzień świąt – o g. 10:00 do g. 20:00;

– uczestnik jest zobowiązany do obierania córki z miejsca zamieszkania i odwożenia jej do miejsca zamieszkania po zakończonych kontaktach.

Przesłankami stosowania zagrożenia nakazaniem zapłaty w obu postaciach są jakiekolwiek uchybienia w wykonywaniu ustalonych kontaktów. Na marginesie dodać należy, że jest to na ogół konsekwencją trwającego między rodzicami sporu i traktowaniem więzi emocjonalnej z dzieckiem jako środka represji, czy karty przetargowej.

Naruszenie kontaktów przez rodzica wiodącego.

Pierwszy z omówionych na wstępie przypadków dotyczy sytuacji, gdy rodzic wiodący (przy którym znajduje się dziecko) utrudnia kontakty  z dzieckiem naruszając orzeczenie (ugodę) w tym przedmiocie. Najczęściej przybiera to postać ograniczania kontaktów rodzica uprawnionego poprzez:

– utrudnianie kontaktów;

– niewydawanie dziecka drugiemu rodzicowi;

– odwoływanie spotkań z błahych przyczyn;

– nastawianie dziecka przeciwko rodzicowi uprawnionemu i angażowanie go w konflikt;

– wypowiadanie się w sposób niewłaściwy o rodzicu uprawnionym w obecności dziecka itp.;

W powyższym kontekście podkreślić należy, że naruszeniem kontaktów jest nie tylko samo ograniczanie spotkań rodzica z dzieckiem. W orzecznictwie polskich sądów dominuje podejście kładące nacisk na istniejący po stronie rodzica wiodącego obowiązek odpowiedniego przygotowania małoletniego do kontaktów. Małoletnie dziecko z reguły jest podatne na sugestie rodzica, z którym na stałe przebywa. Zatem, za należyte przygotowanie do kontaktów to nie tylko przygotowanie fizyczne. Równie ważne jest wypracowanie u dziecka pozytywnego nastawienia psychicznego do spotkań z rodzicem uprawnionym do kontaktów. Jeśli zatem rodzic wiodący indukuje dziecku niechętny stosunek do spotkań z drugim rodzicem to nie można uznać, że w sposób prawidłowy realizuje swoje obowiązki nałożone orzeczeniem (lub ugodą) o kontaktach.

Naruszanie kontaktów przez rodzica uprawnionego.

Zgodnie z cytowanym wyżej art. 113 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie „krio”) rodzice oraz ich dziecko mają prawo, ale również obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Jeżeli zatem rodzic uprawniony zaniedbuje te kontakty, rodzic wiodący może wnieść o zagrożenie zapłatą na jego rzecz określonej sumy pieniężnej.

Tryb postępowania i kara pieniężna.

Tryb postępowania, w którym sąd orzeka o zagrożeniu nakazaniem zapłaty oznaczonej kwoty na rzecz wnioskodawcy odbywa się dwuetapowo.

Etap I to postępowanie wywołane wnioskiem o zagrożenie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej. Wówczas sąd bada, czy w ogóle doszło do naruszenia kontaktów. Jeśli tak, w postanowieniu kończącym sprawę sąd zagrozi rodzicowi naruszającemu ustalone kontakty nakazaniem zapłaty oznaczonej kwoty za każde z naruszeń. Kwotę tą sąd ustali w oparciu o sytuację majątkową strony, której dotyczy wniosek. Istotą tego etapu jest ostrzeżenie rodzica winnego zaniedbań, że za każde z przyszłych naruszeń przyjdzie mu zapłacić.

Etap II to postępowanie wywołane ponownym wnioskiem, tym razem już o zasądzenie oznaczonej w poprzednim postępowaniu kwoty. W toku tego postępowania sąd zbada, czy rodzic, któremu zagrożono nakazaniem zapłaty nadal utrudnia kontakty z dzieckiem lub je zaniedbuje. Wówczas sąd nakaże zapłatę określonej kwoty, której wysokość będzie odpowiadać iloczynowi liczby naruszeń i kwoty orzeczonej w pierwszym etapie postępowania.

Z mojego doświadczenia zawodowego wynika, że postępowanie o zagrożenie nakazaniem zapłaty najczęściej nie trafia do drugiego etapu. Dzieje się tak, ponieważ represja finansowa ustalona na odpowiednio wysokim poziomie zniechęca do dalszych naruszeń i umożliwia prawidłowe wykonywanie kontaktów.