Rękojmia
Rękojmia to bardzo popularna instytucja prawa cywilnego. Każdy, kto boryka się z usterkami lub wadami prawnymi nabytej rzeczy musi wiedzieć jakimi instrumentami może posługiwać się wobec sprzedającego. Oczywiście rękojmia nie jest jedynym takim instrumentem, ale posiada ona znaczną przewagę nad innymi. W tym wpisie postaram się przybliżyć istotę rękojmi.
Czym jest wada?
Kodeks cywilny wyróżnia dwa typy wad – wadę fizyczną i wadę prawną.
Wada fizyczna to niezgodność rzeczy z umową. Wada fizyczna to sytuacja, gdy rzecz:
- nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia
- nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzó
- nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia
Przykładem może być sytuacja, gdy samochód sprzedawany jest jako bezwypadkowy, a okaże się, że pojazd brał udział w kolizji.
Wada prawna to sytuacja, gdy rzecz dotknięta jest wadą prawną, jeżeli stanowi własność osoby trzeciej, jest obciążona prawem osoby trzeciej albo ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. W przypadku sprzedaży prawa wada prawna może również polegać na nieistnieniu prawa.
Przykładem wady prawnej może być sytuacja, gdy samochód sprzedawany jest z oświadczeniem o braku wad prawnych, podczas gdy jest on przedmiotem zastawu.
Rękojmia za wadę, a chwila jej powstania.
Kluczowe dla rękojmi jest ustalenie kiedy wada powstała. Sprzedający odpowiada bowiem tylko wówczas, gdy wada istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili. Oznacza to, że jeśli wada powstała po odbiorze samochodu przez kupującego – sprzedający nie będzie za nią odpowiadał.
Rękojmia a ciężar dowodu
Ciężar dowodu definiuje art. 6 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treścią ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Innymi słowy jeżeli na jakiejś okoliczności budujemy nasze roszczenia, to musimy udowodnić istnienie tej okoliczności. Inaczej jest jednak w przypadku rękojmi. W takim przypadku to na na sprzedającego przechodzi ciężar dowodu, że wada powstała po przejściu na kupującego niebezpieczeństwa przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 lutego 2016 r., I ACa 961/15).
Wiążą się z tym także domniemania, które wynikają z konstrukcji rękojmi. Art. 556²Kodeksu cywilnego wskazuje, że jeżeli kupującym jest konsument, a wada została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Dopiero przeprowadzenie dowodu przeciwnego spowoduje, że sprzedający uwolni się od odpowiedzialności. Z reguły chodzić będzie o biegłego z danej specjalności.
Czy można wyłączyć rękojmię?
I tak, i nie. Gdy kupującym jest konsument – nie ma takiej możliwości. Przedsiębiorcy mogą jednak między sobą ustalić, że rękojmia nie będzie miała zastosowania.
Rękojmia – jakie uprawnienia?
Zasadniczo prawo przewiduje dwie sytuacje – oświadczenie o obniżeniu ceny oraz odstąpienie od umowy. Kupujący nie będzie mógł jednak z tych praw skorzystać, jeśli sprzedający niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności wymieni rzecz na wolną od wady lub wadę tę usunie. Jeśli kupującym jest konsument – może żądać wymiany rzeczy na nową.
Oświadczenie o obniżeniu ceny polega na poinformowaniu sprzedającego, że obniżamy cenę o jakąś kwotę. Wówczas przedający musi nam ją zwrócić. Przykładowo, jeżeli samochód posiadał wadę w postaci uszkodzonej uszczelki pod głowicą – możemy żądać obniżenia ceny o wartość naprawy. Odstąpienie polega na tym, że obie strony zwracają sobie to, co świadczyły na swoją rzecz. Sprzedający zwraca pieniądze, a kupujący samochód. Trzeba jednak pamiętać, że prawo do odstąpienia przysługuje wówczas, gdy wada jest istotna.
W przypadku oświadczenia o obniżeniu ceny, żądania wymiany rzeczy na nową lub żądania usunięcia wady – sprzedający ma 14 dni na zajęcie stanowiska, jeśli tego nie zrobi uważa się, że uznał żądanie za uzasadnione.
Stwierdzenie wady – jaki termin?
Odpowiedzialność sprzedającego ograniczona jest w czasie i wynika wprost z przepisów Kodeksu cywilnego. W przypadku nieruchomości obowiązuje termin 5 lat, gdy chodzi o ruchomości – 2 lata. Czym innym jest jednak termin przedawnienia. Z powództwem należy wystąpić w terminie jednego roku od dnia stwierdzenia wady. W przypadku nabycia nieruchomości przez konsumenta termin ten wyniesie 5 lat. Przedawnienie może skutkować oddaleniem powództwa.
Adwokat Tychy, sprawy karne, rozwód, sprawy rodzinne, sprawy cywilne, prawnik